Het stresssysteem

Veel mensen associëren het woord stress met ‘slecht’, ‘niet goed voor je’. Maar wist je dat je niet kunt leven zonder stress? Stress heb je de hele dag door nodig. Om wakker te worden, te eten, te bewegen. Stress is energie. Het helpt je wanneer je net dat ene stuk nog moet schrijven, op tijd moet komen bij de vergadering of in een crisissituatie snel moet handelen. Het zorgt naast energie voor focus en alertheid. Het stresssysteem is ook betrokken bij de leuke dingen in het leven: uit eten gaan, kletsen met je partner of vriend/vriendin, een spelletje doen, seks. Stress-loos door het leven gaan is dus geen optie. Sterker nog, je hebt stress nodig om gezond en veerkrachtig te worden en blijven. Maar wanneer wordt stress nou ongezond?

De batterij

Stress kun je vergelijken met de energie die je uit een batterij haalt. Om energiek en gezond te blijven moet je de batterij elke dag weer opladen. Net zoals dat je dat met een telefoon doet. Het moment waarop je jouw batterij onvoldoende bijlaadt is het moment waarop stress slecht voor je gaat worden, je raakt overbelast. Er is te weinig hersteltijd. Je hebt meer energie nodig dan de energie die je nog uit je batterij kunt halen. Wanneer je een langere periode overbelast bent, loopt je batterij steeds verder leeg. Je raakt hierdoor steeds vermoeider. Je batterij laadt ook steeds moeilijker op. Je lichaam gaat dan in de actiestand en gaat jou helpen om toch dat extra beetje energie te krijgen; je lichaam gaat stresshormonen (adrenaline en cortisol) aanmaken en dat wordt de nieuwe balans in jouw lichaam.

Er is op dat moment al langdurige een scheve balans tussen jouw belasting en draagkracht. En je neemt onvoldoende tijd om te herstellen. Je batterij raakt steeds leger en leger. Je merkt dat lang niet altijd, je lichaam werkt namelijk heel hard om meer en meer energie aan te maken. Hoe vaak hoor je om je heen niet dat iemand die (langdurig) uitvalt het niet aan heeft zien komen? Dat het juist wel ‘lekker’ ging?

Het is goed om te weten dat het bij (over)belasting niet alleen gaat om dingen die je niet leuk vindt maar ook juist activiteiten die je wel leuk vindt maar wel energie kosten. Alle extra taken die je op je neemt (op je werk of thuis) kun je juist ook leuk vinden om te doen maar het vraagt meer energie van je dan je hebt.

Het plaatje hierboven geeft weer wat er gebeurd als jouw batterij en stress steeds langer aanhoudt. Het groene lijntje laat zien dat het stressniveau, na een piek van stress, met het verder gaan van de tijd weer zakt naar normaal. Dit is wanneer je gezond bent en af en toe stress ervaart maar daar ook voldoende ontspanning tegenover zet. Je maakt de batterij leeg maar laadt hem daarna weer op doordat je iets doet waar jij van ontspant, energie van krijgt. Er is veerkracht.

Wanneer je daarentegen kijkt naar het roze lijntje dan zie je dat het stressniveau in het begin na een stresspiek nog daalt naar het beginpunt maar met de tijd steeds minder daalt. Zelfs tot op het punt dat het stressniveau aanhoudt terwijl de stress gevende activiteit of gedachte al voorbij is. Dit is het geval bij aanhoudende stress met te weinig ontspanning. De batterij is leeg en laat zich moeilijk of niet meer opladen. Hoe leger de batterij hoe meer stressklachten. Je bent niet (meer) veerkrachtig.

Opbouw stress

Overspannen worden? Dat overkomt mij toch niet? Iedereen die zich al een tijdje overbelast voelt kan overspannen raken. Hoe meer je op je bordje krijgt in het leven, hoe groter dat de kans dat het jou overkomt. Er zijn veel factoren die dit in positieve of negatieve zin kunnen beïnvloeden. Het is vaak een combinatie van persoonlijkheidsfactoren, ingrijpende levensgebeurtenissen, werkfactoren en de verplichtingen die het (gezins)leven met zich meebrengen.

Je bent overspannen wanneer je zoveel klachten hebt dat je thuis en op het werk niet meer goed kunt functioneren. Je hebt een paar maanden veel rust nodig voordat je je taken weer op kunt pakken. Grijp je op dat moment niet in? Dan raak je burn-out.

Effecten op het lichaam

Stresssignalen zijn aanwijzingen die jouw lichaam geeft bij oplopende spanning. Wanneer jij je er bewust van bent hoe stress zich bij jou uit en hoe je dit kunt ombuigen/voorkomen kun je ingrijpen en erger voorkomen. Hoe eerder je je signalen herkent, hoe makkelijker het bij te sturen is. De signalen die het ‘gemakkelijkst’ bij te sturen zijn zijn die signalen die snel volgen op de stressvolle activiteit, situatie of gebeurtenis. Bijvoorbeeld een geïrriteerd gevoel of een gespannen houding (schouders optrekken, je kaken klemmen) tijdens of na een lastig telefoongesprek. Signalen zoals slecht slapen merk je niet op het moment zelf op maar pas aan het einde van de dag, als je in bed ligt en niet in slaap kunt komen. Hierdoor is het lastiger om te duiden waardoor je slecht in slaap komt en kun je minder gemakkelijk ingrijpen.

De effecten van langdurige stress op het lichaam zijn fors en moet je niet onderschatten. We kunnen hier van alles over vertellen maar het plaatje hieronder geeft een duidelijke samenvatting van de meest voorkomende effecten van stress op jouw lichaam. De signalen van je lichaam kunnen zich uitten in deze klachten. Sommige klachten zijn al merkbaar bij een klein beetje stress anderen uitten zich pas na een lange periode van aanhoudende stress.

Herken je bij jezelf iets van het plaatje?